Մևալոնատկինազի անբավարարություն (ՄԿԱ) (կամ հիպեր IgD համախտանիշ) 

diagnosis

treatment

causes

Mevalonate Kinase Deficiency (MKD), or Hyper IGD Syndrome

Մևալոնատկինազի անբավարարություն (ՄԿԱ) (կամ հիպեր IgD համախտանիշ)

Մևալոնատկինազի անբավարարությունը գենետիկական հիվանդություն է։ Այն օրգանիզմի բնածին քիմիական պրոցեսների խանգարումն է։ Հիվանդները ունենում են բազմազան նշաններով ուղեկցվող կրկնվող տենդի գրոհներ։ Դրանք են մեծացած, ցավոտ ավշահանգույցներ (հատկապես պարանոցային), մաշկի ցան, գլխացավ, ցավ կոկորդում, աֆթաներ բերանի խոռոչում, որովայնացավ, փսխումներ, լուծ, հոդացավ և հոդերի այտուց։ Հիվանդության ծանր դեպքերում նորածնային շրջանում կարող է զարգանալ կյանքի համար վտանգ հանդիսացող տենդի դրվագներ, զարգացման հապաղում, տեսողության թուլացում և երիկամների ախտահարում։ Շատ հիվանդների մոտ բարձրանում է արյան բաղադրամաս հանդիսացող իմունոգլոբուլին D-ի (IgD) մակարդակը, ինչի պատճառով հիվանդությունը կոչվում է նաև Հիպեր IgD պարբերական տենդի համախտանիշ։ 1․2 Ի՞նչ հաճախականություն ունի այն։ Հիվանդությունը հազվադեպ հանդիպող է։ Այն հանդիպում է բոլոր էթնիկ խմբերում, բայց ավելի հաճախ՝հոլանդացիների մոտ։ Հանդիպման հաճախականությունը, նույնիսկ Նիդերլանդներում, շատ փոքր է։ Հիվանդների մեծամասնության մոտ տենդի դրվագները սկսվում են մինչև 6 տարեկան հասակը, սովորաբար նորածնային շրջանում։ Մևալոնատկինազի անբավարարություն ունենում են աղջիկներն ու տղաները հավասարապես: 1․3 Որո՞նք են հիվանդության պատճառները։ Մևալոնատկինազի անբավարարությունը գենետիկական հիվանդություն է։ Պատասխանատու գենը կոչվում է MKD։ Գենը արտադրում է մևանոլատկինազ սպիտակուցը։ Մևանոլատկինազը ֆերմենտ է՝ սպիտակուց, որն ապահովում է առողջության համար անհրաժեշտ քիմիական ռեակցիա։ Այս ռեակցիայի արդյունքում մևալոնաթթուն փոխակերպվում է ֆոսֆոմևալոնիկաթթվի։ Հիվանդների մոտ, MVK գենի երկու օրինակներն էլ վնասվում են՝ առաջացնելով մևալոնատկինազ ֆերմենտի անբավարար ակտիվություն։ Արդյունքում առաջանում է մևալոնաթթվի կուտակում, որը տենդի էպիզոդների ժամանակ հայտնաբերվեւմ է մեզի մեջ։ Կլինիկորեն՝ դրանք տենդի կրկնվող էպիզոդներն են։ Որքան արտահայտված է MVK գենի մուտացիան, այնքան հիվանդությունը ավելի ծանր է ընթանում։ Չնայած, որ հիվանդության պատճառը գենետիկական է, տենդի գրոհները կարող են երբեմն խթանվել պատվաստումներից, վիրուսային ինֆեկցիաներից, տրավմաներից կամ հուզական սթրեսից։ 1․4 Այն ժառանգակա՞ն հիվանդություն է։ Մևալոնատկինազի անբավարարությունը ժառանգվում է, աուտոսոմ ռեցեսիվ ձևով։ Սա նշանակում է, որ մևալոնատկինազի անբավարարություն ունենալու համար, անհատը պետք է ունենա երկու մուտացված գեն, մեկը՝ ժառանգված մորից, մյուսը՝ հորից։ Հետևաբար, երկու ծնողները սովորաբար կրողներ են (կրում են միայն մեկ մուտացված օրինակ, բայց ոչ հիվանդությունը) և հիվանդ չեն։ Հավանականությունը, որ ընտանիքի մյուս երեխան նույնպես կունենա Մևալոնատկինազի անբավարարություն կազմում է 1։4։ 1․5 Ինչու՞ իմ երեխան ունի այս հիվանդությունը։ Հնարավո՞ր է այն կանխարգելել։ Երեխան հիվանդ է, քանի որ նա ունի մևալոնատկինազ արտադրող գենի երկու մուտացիա։ Հիվանդությունը կանխարգելել հնարավոր չէ։ Ծանր աստիճանի հիվանդ երեխաներ ունեցող ընտանիքներում հնարավոր է անտենատալ ախտորոշում։ 1․6 Այն ինֆեկցիա՞ է։ Ոչ։ 1․7 Որո՞նք են հիմնական նշանները։ Հիմնական նշաններն են տենդը, հաճախ սկսվող դող-սարսուռով։ Տենդը տևում է մոտավոր 3-6 օր և կրկնվում է ոչ հավասար տևողությամբ (շաբաթներից ամիսներ տևող) դադարներից հետո։ Տենդի դրվագները ուղեկցվում են տարբեր նշաններով, որոնցից են ավշահանգույցների ցավոտ մեծացումը (հատկապես պարանոցային), մաշկի ցանը, գլխացավը, ցավը կոկորդում, բերանի խոռոչի աֆթաները, որովայնացավը, փսխումները, լուծը, հոդերի ցավը և այտուցը։ Ծանր ախտահարումներով հիվանդների մոտ նորածնային շրջանում կարող են առաջանալ կյանքի համար վտանգավոր տենդի դրվագներ, զարգացման հապաղում, տեսողության թուլացում և երիկամների ախտահարում։ 1․8 Հիվանդությունը նմա՞ն է բոլոր երեխաների մոտ։ Հիվանդությունը նման չէ բոլոր երեխաների մոտ։ Շատ ավելին՝ նոպաների տեսակը, տևողությունը և ծանրության աստիճանը անգամ նույն երեխայի մոտ կարող է տարբերվել։ 1․9 Հիվանդությունը նմա՞ն է երեխաների և մեծահասակների մոտ։ Հիվանդների մեծանալու հետ զուգահեռ տենդի դրվագները դառնում են ավելի հազվադեպ և թեթև։ Սակայն հիվանդության որոշակի ակտիվություն պահպանվում է եթե ոչ բոլոր, ապա որոշ հիվանդների մոտ։ Որոշ մեծահասակ հիվանդների մոտ զարգանում է ամիլոիդոզ, ինչը օրգանի ախտահարումն է ոչ նորմալ սպիտակուցի կուտակումների պատճառով։ 2․ Ախտորոշումը և բուժումը։ 2․1 Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։ Ախտորոշումը հիմնվում է բիոքիմիական և գենետիկական հետազոտությունների վրա։ Մեզի բիոքիմիական քննությամբ կարող է հայտնաբերվել մևալոնաթթվի անսովոր բարձր ցուցանիշ։ Մասնագիտացված լաբորատորիաներում նաև հնարավոր է որոշել մևալոնատկինազ ֆերմենտի ակտիվությունը արյան մեջ և մաշկի բջիջներում։ Գենետիկական քննությունը կատարվում է հիվանդի ԴՆԹ-ի միջոցով, որտեղ կարելի է առանձնացնել MVK գենի մուտացիաները։ Շիճուկում IgD –ի կոնցենտրացիայի որոշումը այլևս մևալոնատկինազի անբավարարության համար ախտորոշիչ թեստ չի համարվում ։ 2․2 Որ՞ն է հետազոտությունների կարևորությունը։ Ինչպես նշվեց վերևում, լաբորատոր թեստերը կարևոր են մևալոնատկինազի անբավարարության ախտորոշման համար։ Այնպիսի ցուցանիշներ, ինչպիսիք են Էրիթրոցիտների նստեցման արագությունը (ԷՆԱ), CRP, շիճուկի Ամիլոիդ-A սպիտակուցը (SAA), արյան ընդհանուր քննությունը և ֆիբրինոգենը, կարևոր են հիվանդության գրոհի ընթացքում բորբոքման աստիճանը գնահատելու համար։ Այս թեստերը կրկնվում են հիվանդության նշանների բացակայության դեպքում ևս, պարզելու համար դրանց արդյունքները նորմալացել են թե' ոչ։ Մեզի նմուշը նույնպես հետազոտվում է սպիտակուցի և էրիթրոցիտների հայտնաբերման նպատակով; Նոպաների ընթացքում նրանք կարող են ժամանակավորապես փոփոխվել։ Ամիլոիդոզ ունեցող հիվանդները մեզի մեջ կունենան սպիտակուցի մշտական բարձր մակարդակ։ 2

evidence-based

PRINTO PReS